De muur is al lang weg. Toch oefent dit historische bouwwerk nog steeds aantrekkingskracht uit. Op zoek naar de restanten en de geschiedenis.

Op zoek naar het Oosten

Lang geleden bezocht ik voor het eerst Oost-Berlijn met de punkband Vopo’s. Uit angst dat we problemen zouden krijgen bij de grens, hadden we de naam verwijderd van onze kleding. We waren wel punk, maar ook behoorlijk bang voor de grimmige sfeer die in het oosten hing. Op het grote, maar zeer kale, Alexanderplatz ontmoeten we twee Oost-Duitsers die bij toeval punkmuziek hadden gehoord op een geheime zender. Sindsdien wilden ze hier veel meer van weten, maar dat was onmogelijk. Daarom klampten ze ons aan met vele vragen en wensen. Een treffend voorbeeld van het gebrek aan vrijheid aan deze kant van de muur.
Bijna 12  jaar nadat de muur is neergehaald, ben ik terug. Het plein straalt nog dezelfde soberheid uit, de winkels hebben echter een veel luxer assortiment. Ook in de imposante historische musea op het museumeiland, waar de schatten uit het Romeinse rijk en van andere grootmachten zijn tentoongesteld, herken ik door de rust en tijdsloosheid nog het vroegere Oost-Berlijn.

Potsdammer Platz vertelt

Aan de hand van een populaire stadsplattegrond waarop de grenzen van de muur nog staan aangegeven, gaan we – net als veel anderen – op zoek naar de muur. De eerste bestemming is Potsdammer Platz. Het vooroorlogse gezellige en vooral levendige centrum heeft opvallend verschillende gedaantes aangenomen. De bommen verwoesten vele historische gebouwen, die niet werden vervangen door nieuwbouw. Op 13 augustus 1961 werd een brede strook grond ten noorden en een smalle strook ten oosten van het plein de grens die 28 jaar geleden gesloten bleef. Het terrein werd in de gaten gehouden door grensbeambten die bevel hadden iedereen neer te schieten die naar de andere kant wilde vluchten.

Nieuw centrum

Na de afbraak van de muur werd Potsdammer Platz de grootste bouwput van Europa. Kosten, noch moeite, werden gespaard om het bewijs te leveren dat Berlijn weer als één grote stad meetelde. Het resultaat is inderdaad indrukwekkend. De muur is hier ver te zoeken, omdat de architectuur van het Philharmoniegebouw en de Neue Nationalgalerie uitstekend passen bij de imposante nieuwbouw. Het moderne plein met wolkenkrabbers van grote bedrijven ziet er vooral ‘s avonds gezellig uit. Het is een drukte van belang in dit nieuwe uitgaanscentrum. De Berlijners komen voor het casino, het grote theater, het filmmuseum en de Imax filmzalen. Na afloop van de voorstelling De klokkenluider van de Notre Dame ontdekken we dat het best gezellig is in de cafés.

De muur staat nog

Er zijn nog maar zeer kleine delen van de muur in de stad achtergebleven. Het grootste deel heeft veel geld opgebracht op een veiling. In de expositieruimte Story of Berlin zijn nog drie stukken te zien waar beslag op is gelegd.
Op onze kaart staat aangegeven waar nog resten van de muur te zien zijn. Aan de Niederkirchnerstrasse staat nog een zielig restant. Onder de overkapping hangt een tentoonstelling. Daaruit blijkt dat het enorme braak liggende terrein achter de muur ooit het hoofdgebouw van de Gestapo huisvestte. Na de bombardementen is er niets meer van bewaard gebleven. De weerzinwekkende geschiedenis die het gevolg was van de activiteiten van de Gestapo wordt aan de hand van foto’s verteld. Aan het begin staat een excuus voor het ontbreken van een echte tentoonstellingsruimte, die overigens wel in de maak is.

Checkpoint Charlie

De bekendste trefplaats voor ‘muurliefhebbers’ is Friedrichstrasse. Vanuit Checkpoint Charlie kon je immers naar Oost-Berlijn en weer terug. Een huis naast de voormalige grenspost is ingericht als expositieruimte waar alles wat ook maar iets met de muur te maken heeft, is tentoongesteld. De grote stroom bezoekers smult vooral van de vluchtverhalen. Buiten is de ooit zo sobere Friedrichstrasse onherkenbaar veranderd in een gezellige winkel- en uitgaansstraat. In het asfalt is nog aangegeven waar de muur ooit heeft gestaan. Wanneer je omhoog kijkt, zie je vele nieuwe gebouwen die er altijd lijken te hebben gestaan. De stad is weer met elkaar versmolten. De scheidingswand behoort tot het verre verleden.

Een voorbeeld van een tekst voor Sonera